राजन दास

नेपाल जस्तो कृषि प्रधान देशमा पशुपालन अर्थतन्त्रको प्रमुख हिस्सा हो।

यहाँको ग्रामीण समुदायको जीवनयापनको आधार मुख्य रूपमा कृषि र पशुपालनमा निर्भर छ। पशुपालनलाई व्यावसायिक र वैज्ञानिक बनाउनका लागि पशु प्राविधिकको माग दिनप्रतिदिन बढ्दो छ। पशु प्राविधिकको भूमिका : पशु प्राविधिकहरूले पशुहरूको स्वास्थ्य, पोषण, प्रजनन, र उत्पादन सुधारका साथै किसानलाई सल्लाह र सेवा प्रदान गर्छन्। उनीहरूले आधुनिक प्रविधि र वैज्ञानिक दृष्टिकोणलाई ग्रामीण स्तरसम्म पुर्‍याउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छन्।

 पशु प्राविधिकको माग बढ्नुका कारणहरू :  पशुपालन व्यवसायको वृद्धि: दुग्ध उत्पादन, मासु व्यवसाय, कुखुरापालन, बाख्रापालन, र माछापालनजस्ता क्षेत्रमा लगानी बढेसँगै पशु प्राविधिकको माग बढेको छ। व्यवसायिक किसानलाई नियमित सल्लाह र सेवा आवश्यक पर्ने भएकाले पशु प्राविधिक अपरिहार्य बनेका छन्।

रोग रोकथाम र उपचारको आवश्यकता: पशुहरूमा रोगको संक्रमण नियन्त्रण गर्न, नियमित खोप लगाउन, र उपचार सेवा दिन प्राविधिकको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ। महामारी नियन्त्रणमा दक्ष प्राविधिकको आवश्यकता दिन प्रतिदिन बढ्दो छ।

 कृत्रिम गर्भाधान (AI) सेवाको माग: पशुहरूको प्रजनन सुधार गर्न र उत्पादनशीलता वृद्धि गर्न कृत्रिम गर्भाधान प्रविधि व्यापक रूपमा प्रयोग भइरहेको छ। यसका लागि दक्ष पशु प्राविधिक अपरिहार्य छन्।

किसानहरूमा जनचेतना वृद्धि: किसानहरूले आधुनिक प्रविधि र वैज्ञानिक विधिहरू अपनाउन थालेपछि पशु प्राविधिकको सल्लाह र सेवाको आवश्यकता बढेको छ।

 सरकार र संस्थाको पहल: सरकार तथा गैरसरकारी संस्थाहरूले पशु स्वास्थ्य सेवा सुधार गर्न ग्रामीण क्षेत्रसम्म सेवा विस्तार गरिरहेका छन्। यसका लागि दक्ष प्राविधिकको माग बढिरहेको छ।

रोजगारका अवसरहरू: नेपालका दुग्ध उद्योग, कृषि फार्म, बधशाला, र सरकारी निकायहरूमा प्राविधिकहरूको माग उच्च छ। विदेशमा, विशेष गरी खाडी देश र अष्ट्रेलियाजस्ता देशहरूमा पशुपालन व्यवसायका कारण प्राविधिकहरूको रोजगारीको अवसर बढेको छ।

पशु प्राविधिकको महत्व ग्रामीण क्षेत्रमा : ग्रामीण क्षेत्रमा पशु प्राविधिकको उपस्थितिले पशुहरूको रोग रोकथाम र उपचार समयमै हुने। किसानलाई आधुनिक प्रविधिको प्रयोगमा प्रशिक्षित गर्न सकिने। उत्पादन वृद्धि गरी ग्रामीण अर्थतन्त्र सुधार गर्न सहयोग पुग्ने।

भविष्यको सम्भावना : पशुपालन क्षेत्रको आधुनिकरणसँगै नेपालमा पशु प्राविधिकको माग अझै बढ्नेछ। नयाँ प्रविधि, औद्योगिक पशुपालन, र उत्पादनको मागले प्राविधिकहरूको आवश्यकता अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा समेत बढाउने छ। पशु प्राविधिकहरू पशुपालन व्यवसायको मेरुदण्ड हुन्।

नेपालमा कृषि र पशुपालनको महत्वलाई ध्यानमा राख्दा दक्ष प्राविधिकहरूको भूमिका अझै बढ्दै जानेछ। यस क्षेत्रलाई प्रोत्साहन गर्न र दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न सरकारी योजना र प्रशिक्षण कार्यक्रमलाई प्राथमिकता दिन आवश्यक छ।

(लेखक ः पशु सेवा तथा पशु सेवा व्यवसायसंग आबद्ध छन् ।)